کاشی معرق

آشنایی با کاشی کاری معرق
کاشی کاری معرق یکی از انواع کاشی کاری است و می توان گفت که زیباترین و در عین حال استادانه ترین نوع آن نیز می باشد. این کاشیکاری (کاشی کاری معرق )عبارت است از تراشیدن قطعه های کاشی بر حسب نقش ها و رنگ های مختلف و سپس چیدن آنها در کنار یکدیگر و در نهایت یک پارچه سازی و نصب کاشی در محل مورد نظر. مراحل مختلف کاشی کاری معرق به ترتیب زیر می باشد.

طراحی:
نخستین مرحله از مراحل كار کاشی کاری معرق طراحی کار بر روی کاغذ است. برای این کار طرحی که قرار است به صورت کاشی در آید با دقت و ظرافت خاص توسط استادان ماهر ترسیم می شود. این طرح از نظر اندازه و شکل با طرح نهایی که به صورت کاشی نمایان می شود برابری می کند.

رنگ آمیزی:
دومین مرحله کاشی کاری معرق مرحله رنگ آمیزی نهایی كار بر روی طرح مشخص می باشد ، تا مراحل بعدی بر حسب رنگ نهایی كار انجام شود.

نمره و نشانه گذاری:
در این مرحله از کاشی کاری معرق طرح، جدول بندی شده و خانه های جدول به ترتیب شماره گذاری می شوند. سپس نشانه های مختلفی روی طرح کشیده می شود. این نمره و نشانه گذاری به خاطر این است که محل قطعه ی کاشی در مرحله ی چیدن پیدا شود.

بریدن طرح:
در کاشی کاری معرق طرح و نقشی که روی کاغذ ترسیم شده پس از قرار گرفتن بر روی سطحی کاملا صاف مانند شیشه یا چوب به وسیله ی ابزاری به نام کاغذبر از روی خطوط ، بریده و جدا می شود. تکه های بریده شده متناسب با رنگشان جداگانه دسته بندی می شوند. بریدن کاغذ در طرح ها و نقش هایی که دارای خطوط مستقیم نیستند به دقت و مهارت خاصی نیاز دارد و باید مراقب بود لرزش دست کاغذبر را منحرف نکند.

چسباندن کاغذ:
تکه های بریده شده ی طرح بر روی کاشی های الوان بر حسب رنگ مورد نظر چسبانده می شود. برای چسباندن کاغذ بر روی کاشی از سریشم استفاده می شود. در چسباندن کاغذ روی کاشی باید دقت شود که کاغذ ها صاف و بدون چروک خوردگی باشند و در مورد بندها، گل ها و تکه های باریک کاغذ باید مراقب بود هنگام چسباندن از فرم اصلی خارج نشوند و یا به اصطلاح تاب نخورند.

لب زنی:
پس آن که کاغذ های چسبانده شده کاملاً خشک شد، قطعات مختلف باید از هم دیگر جدا شوند، برای این کار از تیشه ی کاشی تراشی استفاده می شود و قطعه های مختلف با دقت و مهارت خاصی از یکدیگر جدا می شوند. چون خطوط بین قطعات معمولاً مستقیم نیستند تیشه باید در پیچ و خم های بین قطعات حرکت کرده و آن ها را بدون این كه بشكنند كاملاً از یكدیگر جدا سازد.
پس از جدا سازی قطعات لعاب های اضافی اطراف کاغذها به وسیله ی تیشه زده می شود. در این مرحله باید دقت شود که لعاب زیر کاغذ ها سالم باقی بماند. در مورد طرح هایی که مانند گل ها و اسلیمی ها دارای تخمه می باشند نیز علاوه بر لب زدن اطراف کار قسمت تخمه که کاغذ ندارد هم لب زده می شود.

سوراخ کردن:
این مرحله کاشی کاری معرق مربوط به گل ها ، اسلیمی ها و قطعاتی است که دارای تخمه می باشند. جای تخمه ها به وسیله ی مته ی برقی و یا مقار به صورت دستی سوراخ می شود و سپس به کمک مقار درون گل یا اسلیمی کاملا مطابق با طرح خالی می شود.

گل بری:
در این مرحله به کمک تیشه گل های اطراف قطعه تراشیده می شود، به طوری که کاشی کاملاً به شکل طرح چسبانده شده روی آن درآید. برای گل بردن از تیشه ی معمولی و در صورت لزوم از تیشه ی کلنگی استفاده می شود. تیشه ی کلنگی دارای لبه های باریك تری نسبت به تیشه معمولی است و برای قسمت هایی که با تیشه ی معمولی نمی توان آنها را گِل برد و یا احتمال شکستن آن وجود دارد، استفاده می شود.

سوهان زنی:
جهت اینکه کناره های گِل برده شده به طور کامل صاف شود کاشی های تراشیده شده به وسیله ی سوهان، سوهان زنی می شوند و برجستگی های اضافی موجود در لبه ی قطعات، ساییده می شود.

تخمه گذاری:
در این مرحله کاشی کاری معرق گل ها، اسلیمی ها و قطعاتی که در میان خود دارای تخمه می باشند، تخمه گذاری می شوند. برای این کار هر تخمه متناسب با قطعه ی در برگیرنده ی خود ، بر حسب نمره و نشانه در دل قطعه ی بزرگتر قرار می گیرد و موقتاً به کمک سریشم و یا مخلوط گچ و سریشم در جای خود ثابت می شود.

نمره کردن:
بر روی کلیه ی قطعه های تراشیده شده کاغذی است که از مراحل قبل دارای شماره می باشد. در این مرحله قطعه های هم شماره در کنار هم دسته بندی و اصطلاحاً نمره می شوند.

چیدن:
پس از نمره کردن قطعات مختلف، قطعات بر حسب شماره، به ترتیب و با توجه به نشانه ها و علایمی که قبلاً بر روی کاغذ گذاشته شده در کنار هم چیده می شوند و طرح اولیه به وسیله ی قطعات کاشی نمایان می شود. پس از اینکه کاشی از رو چیده شد به همان ترتیب قطعات بر روی زمین یا قالبی کاملاً صاف و بدون هرگونه فرورفتگی و یا برآمدگی از پشت چیده می شوند به طوری که فقط پشت کاشی ها نمایان است و روی آن ها کاملاً به سطح زمین یا قالب چسبیده است.
درمورد كارهایی كه دارای دور است و صاف نیست كاشی ها بر روی قالب همان كار چیده می شود. هنگام برگرداندن قطعات از رو به پشت باید دقت نمود که قطعات کاملاً در کنار همدیگر قرار گرفته و هیچ گونه درز یا فضای اضافی در بین آن ها نباشد. برای این منظور و جهت رفع گیرهای احتمالی از سوهان استفاده می شود.

ملات ریزی:
پس از اینکه طرح از پشت و بر روی سطح صاف یا قالب خود چیده شد اطراف آن با شمشه یا خمیر گِل بسته و پشت آن ملاتی از گچ یا مخلوطی از سیمان و ماسه ریخته می شود تا تمام قطعات به صورت یکپارچه به هم متصل شوند. در مورد کارهای بزرگ از آنجا که یک پارچه کردن کل کار باعث سنگین شدن و در نتیجه ایجاد مشکل در نصب می شود کل کار به قطعات کوچکتری تقسیم می شود.
برای این کار بین قسمت های مورد نظر دیواری از گل قرار می گیرد تا ملات قسمت های مختلف به یکدیگر متصل نشود و کل کار به چند قطعه ی کوچکتر تقسیم می شود. برای استحكام و دوام بیشتر كار بین ملات از طناب های خرمایی (سازو) استفاده می شود.

نصب:
برای نصب كار بر روی بنا باید پشت كار كاملاً خشك شده باشد تا بتوان آن را از روی قالب برداشت. پس از جدا كردن تكه های كار (پارچه ها) از قالب، آن ها به محل مورد نظر حمل می شوند تا در جای خود قرار گیرند.
پارچه ها باید با دقت در جای خود قرار گیرند، برای این كار استاد پس از قرار دادن پارچه در محل خود آن را با گچ موقتاً در محل خود ثابت می كند. پس از اینكه یك ردیف از پارچه ها در جای خود قرار گرفتند پشت آنها با دوغاب همان ملات كه برای پشت پارچه ها استفاده شده است پر می شود، سپس ردیف بعدی روی ردیف اول (كه حالا دیگر محكم بر سر جای خود قرار دارد) قرار می گیرد و به همان صورت در جای خود نصب می شود. این كار تا پایان مرحله نصب ادامه می یابد.

پاك كردن و تعمیر:
سر انجام باید كاغذ های روی كاشی ها با آب شسته شود تا طرح و رنگ كار پدیدار شود، همچنین گچ یا سیمانی كه احیاناً در حین نصب بر روی كار ریخته شده است باید كاملاً پاك شود.
پس از پاك كردن كار برخی از اشتباهاتی كه رخ داده است پدیدار می شود كه معمول ترین آن ها اشتباه در رنگ و یا تورفتن برخی قطعات است. این قطعات باید به وسیله مقار و با دقت زده شوند و قطعه جدیدی به جای آن ها تراشیده شود و در جای آن ها قرار گیرد.